Marcus Laman brengt oude stadskaarten tot leven

Marcus Laman, die jarenlang in Oegstgeest woonde, heeft in de rustige coronatijd een mooie hobby opgepakt: het digitaal inkleuren van oude stadskaarten. Inmiddels is het eigenlijk geen hobby meer te noemen. “Wat begon als een vrijetijdbesteding is inmiddels uitgegroeid tot een dagelijkse bezigheid”, vertelt Laman terwijl hij zijn mooiste stadskaarten laat zien.

Door Willemien Timmers

“De kaart waar ik mee begon was die van Leiden. Een prachtige kaart van Pieter Bast uit 1600. Die kon ik in hoge resolutie vinden, en daar kon ik heerlijk mee aan de slag. Daar gingen heel wat uren in zitten.” De stadskaart van Leiden van Bast is de beste kaart van de vijf stadskaarten die hij in totaal maakte. Pieter Bast woonde in Leiden en kende de stad als zijn broekzak. Tot in detail klopt de kaart waarbij de belangrijke gebouwen zeer realistisch zijn weergegeven. 

Vanuit zijn werkzame leven bij de Stichting Erfgoedhuis Zuid-Holland had Marcus Laman al interesse voor kaarten. “Ik ben gewend oude kaarten te lezen. Pas vanaf ongeveer 1600 zijn die zo gedetailleerd omdat het dan kopergravures zijn. Daarvoor waren het met name houtsnedes.”

In de afgelopen jaren heeft Laman 25 stadskaarten uit de zeventiende en achttiende eeuw digitaal ingekleurd van verschillende Hollandse steden.

“Ik ben mij inmiddels een ‘afsetter’ gaan noemen. Dat is een oude term voor ambachtslieden die, tot de uitvinding van de kleurendruk, prenten en kaarten handmatig inkleurden.” In Leiden werkten ook meerdere, vaak anonieme, afsetters die voor hun werk enkele centen kregen. “Zij hadden voor een kaart vaak maar weinig tijd, en deden aan ‘massaproductie’. Je ziet bijvoorbeeld dat bij een straatje met rode daken de huizen niet één voor één zijn ingekleurd, maar dat er met rode verf even snel een streep is getrokken.” 

Op zijn laptop laat Laman zien hoe goed je in kunt zoomen, en kunt zien dat veel kaarten niet secuur ingekleurd zijn. Hijzelf is wel erg nauwkeurig bezig. “Ik vind het erg leuk dat er nu, na driehonderd jaar weer een in Leiden geboren afsetter aan de kaarten werkt. Weliswaar een moderne die met digitale middelen werkt, maar met hetzelfde doel: om de zwart-witte stadskaarten van kleur te voorzien zodat de beschouwers een fraai en leesbaar beeld krijgen van hun historische stad.”

Bij het gedetailleerd bekijken van kaarten vallen allerlei dingen op. “Je ziet bijvoorbeeld dat in die tijd het agrarische aspect nog niet uit de steden verbannen was. Achter de huizen zie je tuinen, kleine akkers en hooibergen. Elke kaart van een Nederlandse stad waarmee ik bezig was, heeft zijn eigen verhaal van inkleuring waarbij altijd bijzondere details en wetenwaardigheden naar boven zijn gekomen. Terwijl je aan het inkleuren bent krijg je ook een goed beeld van hoe de stad is ontstaan, en waar de rijke en arme inwoners leefden.”

Laman is elke dag zo’n vier uur bezig met inkleuren. De ene kaart gaat sneller dan de andere. “Met de kaart van Delft was ik wel 120 uur bezig.”

Het eind van de Nederlandse kaarten die geschikt zijn om in te kleuren komt zo langzamerhand in zicht. “Ik hebt inmiddels veel digitale plattegronden ingekleurd. Maar ik blijf zoeken in Nederlandse databanken. Wie weet wat er nog tevoorschijn komt.”

Lezersactie

Marcus Laman stelt voor de lezers van de Oegstgeester Courant drie exemplaren van de ingekleurde kaart (formaat 35x50 cm) van Leiden in 1600 gratis beschikbaar.

Lezers moeten daarvoor antwoord geven op de vraag: Wie tekende deze stadskaart van Leiden in 1600?

Stuur het antwoord naar redactie@oegstgeestercourant.nl.

Zie ook: historischestadskaartenfullcolour.nl