Langs de oude lanen van het Bos van Wijckerslooth

Wie via de ingang aan de Louise de Colignylaan het Bos van Wijckerslooth binnenstapt, rechtsaf gaat en de bocht naar links volgt wordt verrast door een splinternieuw bankje. Ga even zitten en geniet van het uitzicht op de spiegelende ‘slingervijver’ die twee eeuwen geleden werd ontworpen door de nog steeds bekende tuinarchitect J.D. Zocher sr.

Door Margreet Wesseling

Rond 1809 had Cypriana van Lelyveld-van Royen hem gevraagd een ontwerp te maken in Engelse Landschapsstijl voor de buitenplaats Duinzigt die zij enkele jaren eerder had geërfd. Haar grootvader Adriaan van Royen woonde al op Duinzigt en had tussen 1745 en 1779 dit noordelijk deel van het bos volgeplant met bijzondere bomen. Hij was hoogleraar genees- en kruidkunde en prefect van de Leidse Hortus botanicus, de opvolger van Herman Boerhaave die aan het andere uiteinde van de Hofdijck het landgoed Oud-Poelgeest als buitenverblijf had.

Van Royen had beuken en eiken, platanen, linden en iepen, maar hij was vooral trots op zijn tulpenboom, de notenboom en de amberboom. Niets is daarvan overgebleven. Het is niet uitgesloten dat er veel bomen plaats moesten maken voor het ontwerp dat zijn kleindochter liet uitvoeren.

Gezusters Beuk

Ruim anderhalve eeuw hebben op het landpuntje achter ons twee statige hoge beuken vlak naast elkaar gestaan: twee stammen, één kroon. In 2014 werden in het bos twee nieuwe watergangen aangelegd om de waterhuishouding in ons dorp te verbeteren, maar in deze noordoosthoek werd het ‘nieuwe water’ wel erg krap langs de ‘gezusters Beuk’ getekend en nog krapper gegraven. Vorig jaar viel de linker boom ‘zomaar’ om. De bomen deelden niet alleen een bladerdak maar ook een wortelstelsel. Dit jaar bleek tijdens een inspectie dat de rechter boom in slechte conditie verkeerde. Vorige zomer kon je al zien dat de kroon erg doorzichtig was geworden. Houtrot, veroorzaakt door de honingzwam, maakte de boom ‘gevoelig voor windworp’. Vorige week werd hij geveld. De eerste boom is al vervangen door een jong en krachtig exemplaar. Ook de tweede wordt vervangen en zo kunnen weer twee beuken samen opgroeien.

Aan het einde van het eeuwenoude pad langs de vijver vinden we de tweede nieuwe watergang. In de zomer bloeiden hier gele lissen aan de waterkant, valeriaan, moerasvergeet-mij-niet, grote klis en nog veel meer. Het is een weelderig stukje jonge flora geworden.

Vrij uitzicht

We zijn op een wat hoger gelegen deel van het bos aangekomen: het deel waar de witte villa lag van de bisschop naar wie het bos genoemd is. Bisschop Van Wijkerslooth (zonder c) heeft heel veel bomen geplant, zijn villa was geheel omringd door eiken en rododendrons, behalve aan de straatzijde. Hij had een vrij uitzicht over de weilanden in de richting van de duinen. Over enkele maanden staat het hier vol met sneeuwklokjes en bosanemonen.

De bocht naar links hadden we al genomen en omdat het niet meevalt de auto’s op de Rhijngeesterstraatweg weg te denken, slaan we linksaf naar het kastanjelaantje waar helaas geen gezonde kastanje meer staat. In 2012 werden hier al twee linden geplant, eind vorig jaar kwamen er nog een paar bij. De kastanjelaan wordt een lindenlaan en zo blijft het bos altijd in beweging.

Op een kruispunt van lanen wijst de dikste eik van het bos ons de weg naar de grote open plek met het verzetsmonument. Het werd in 1949 opgericht volgens een ontwerp van architect Jonkman. Het bronzen beeld van Nouwens werd in 1982 geplaatst ter vervanging van een zandstenen beeldje dat kapot was gegaan. In de rododendrons kun je de grote knoppen al zien zitten die het volgend jaar een overvloed aan paarse en roze bloemen zullen geven.

De reigers beginnen al in januari met het herstel van hun nesten in de hoge beuken langs het brede schelpenpad dat ons wegvoert van het monument. Zo komen we bij een andere open plek waar kort geleden nog een machtige meerstammige paardenkastanje stond. De ene na de andere stam viel naar beneden. In december 2019 werd hier een flinke linde geplant, die kan wel 200 jaar oud worden. Gelukkig staat de driedelige beuk er nog in volle glorie met zijn opvallend lange horizontale zijtak. Jan Wolkers noemde hem: ‘die prachtige goudgele door God geschapen beuk.’

We volgen de bocht van het schelpenpad dat langs ‘de bunker’ leidt. Hij werd in het voorjaar van 1944 gebouwd als schuilkelder voor de Duitsers die enkele huizen in de Oranjelaan hadden gevorderd. Het is een leuke speelberg geworden. Inmiddels lopen we in het gebied van de goed bewaarde oude eikenlanen, vermoedelijk aangelegd door de bisschop rond 1850. Hier kun je met je voeten door de blaadjes lopen. De prachtige reuzenpaddenstoel aan de voet van een hoge dode eikenstam werd vrijdag kapot getrapt. Overal in het bos komen paddenstoelen tevoorschijn: uit de grond, verstopt tussen de blaadjes, uit dode, omgevallen stammen, op ooghoogte op dode en op levende bomen en zelfs op doppen van gevallen beukennootjes. Knap als je die vindt.

De buitenbocht voert ons langs de eendenvijver. Daar zijn twee oude eiken gekapt. Eén stam blijft staan als onderkomen voor spechten en vleermuizen, én als voedselbron voor zwammen en insecten. Dat is goed voor de biodiversiteit in het bos. Er worden twee jonge eiken geplant zodat de structuur van deze oude laan in tact blijft.

Via het bruggetje komen we in de beukenlaan die vrijwel zeker rond 1850 door de bisschop werd geplant. Zes jaar geleden stonden hier nog twaalf van de oorspronkelijke bomen, nu zijn het er negen. Vorig jaar werd een begin gemaakt met herstel van de historische laan en ook de gekapte beuk bij de ingang zal worden vervangen.

Dit is het einde van een rondje door een bos vol historie maar ook vol nieuw leven, een bos met een mooie toekomst.

Een kaart bij deze wandeling is hieronder te vinden.