Honderd jaar op ontdekkingsreis

Iedere zaterdag en zondag van 10.00 tot 18.00 uur is de Oude Sterrenwacht aan de Witte Singel in Leiden geopend voor bezoekers. In deze oudste nog bestaande universitaire sterrenwacht ter wereld is tot en met december de bijzondere tentoonstelling 'Van aarde tot oerknal' te zien die gemaakt is ter ere van het honderdjarige bestaan van de Internationale Astronomische Unie (IAU). De tentoonstelling, die mede werd ontworpen door de Oegstgeester hoogleraar astronomie Ewine van Dishoeck, neemt de bezoekers mee op (ruimte)reis langs alle astronomische hoogtepunten van de afgelopen eeuw.

Drie vragen staan in de tentoonstelling in het bezoekerscentrum centraal. Hoe groot is het heelal en waaruit bestaat het? Is er leven buiten de aarde? Hoe schijnen sterren en hoe evolueren ze?

De tijdreis begint in 1919, toen men er nog aan twijfelde of Einsteins relativiteitstheorie wel op waarheid berustte. "Pas bij de zonsverduistering van 29 mei 1919 besefte men: Einstein had gelijk", vertelt Ewine van Dishoeck. Langs de tijdlijn loop je verder naar de jaren '50, waar de Russische Spoetnik het begin vormde van alle ruimtemissies, met als hoogtepunt de eerste stappen van de mens op de maan in 1969. Alles prachtig verbeeld in de mooi vormgegeven en samengestelde tentoonstelling. Wie zich in details wil verdiepen, heeft daar alle mogelijkheid toe, en wie liever globaal meegenomen wordt in honderd jaar sterrenkunde, kan in een sneller tempo toch alles meekrijgen.
In de jaren '80 en '90 zorgen nieuwe technieken voor een 'explosie' in de ontdekkingen van nieuwe sterrenstelsels tot planeten buiten ons zonnestelsel.
Enorme eyecatcher is de prachtige afbeelding van het Hubble Ultra Deep Field uit 2004. Van Dishoeck vertelt enthousiast wat er aan sterrenstelsels en planeten te zien is. "Het blijft boeiend om het heelal te bestuderen. Juist doordat je een groter beeld krijgt van wat er allemaal om ons heen in de ruimte gebeurt, leer je je als mens bescheidener op te stellen. De sterren bestuderen maakt je nederiger en toleranter." De tentoonstelling maakt duidelijk dat de mensheid door voortschrijdend inzicht in de afgelopen honderd jaar veel heeft geleerd over de ruimte om ons heen. "Zo blijkt bijvoorbeeld dat Pluto geen gewone planeet is, maar een dwergplaneet, en niet meer in het 'schoolrijtje' thuishoort. Ook ontdekken we dat er planeten moeten zijn waar water ook vloeibaar is, en wellicht leven mogelijk kan zijn."
In de tentoonstelling is ook plaats voor 'kunst en ruimte'. Aan het enthousiasme te merken een mooie liefhebberij van Van Dishoeck. "Kunst over het heelal is mijn hobby. Veel kunstenaars hebben hun fascinatie over de ruimte om weten te zetten in prachtige werken. Ik vind het leuk dat deze tentoonstelling ook daar plek voor heeft ingeruimd."

Honderd jaar na de relativiteitstheorie zijn we andere vragen gaan stellen, en heeft ook de manier waarop we de ruimte onderzoeken niet stilgestaan. Indrukwekkend om als bezoeker de vragen die door deze laatste eeuw heen gesteld zijn op je in te laten werken op een plek waar grote wetenschappers hebben rondgelopen.
De tentoonstelling is iedere zaterdag en zondag van 10.00 tot 18.00 via de Hortus botanicus Leiden te bereiken. Bezoekers betalen alleen de toegang voor de Hortus. Er zijn eventueel drie rondleidingen per dag, waarbij men ook de telescopen bezoekt.

(Willemien Timmers)