POLITIEKE BESPIEGELINGEN
Rijk heeft probleem met gemeenten
De verhoudingen tussen de oude, nieuwe of nieuwe, oude VVD/D66/ CDA/CU regeringscoalitie (ik weet nog steeds niet hoe ik ze moet noemen want de verschillen zijn nou niet echt waarneembaar) enerzijds en de gemeenten anderzijds zijn behoorlijk verstoord. Dat lijkt me zo vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen goed om bij stil te staan. Waar gaat het om? Drie belangrijke thema’s.
1De woningbouw. In het regeerakkoord worden twee potjes genoemd: de woningbouwimpuls van 1 miljard en het volkshuisvestingsfonds van 600 mln. Goed nieuws, zo lijkt het. Maar dit geld wordt van het gemeentefonds, waar alle gemeenten hun meeste geld uit krijgen, afgetrokken en gaat naar nog nader te bepalen gemeenten in de vorm van een specifieke uitkering met specifieke voorwaarden. De raad heeft dan niets meer te zeggen. Dit kabinet is bovendien van plan vaker gebruik te maken van “de mogelijkheid om een aanwijzing te geven aan medeoverheden”. Boeiend voor Oegstgeest waar niet iedereen zit te wachten op meer woningbouw.
2De jeugdzorg. Hier zijn de gemeenten al langer erg boos over. De VVD/D66/CDA/CU regeringscoalitie wil de uitgaven per 2024 met 100 mln en per 2025 structureel een half miljard verminderen. Dit terwijl het vorig jaar op advies van een commissie van wijzen de gemeenten, de jeugdzorgprofessionals en het vorige kabinet verbeteringen in de jeugdzorg en een kostenreductie van in totaal 1 miljard in 2028 waren overeengekomen. Daar komt nu als bij toverslag die half miljard bovenop. De gemeenten voelen zich grotelijks belazerd.
3Het gemeentefonds. Ook hier is onder Rutte III al veel boosheid over ontstaan. Er worden telkens weer nieuwe taken bij de gemeenten op het bordje gegooid, ook onder het huidige kabinet is dat zo. Vaak gevolgen van problemen die door dit en het vorige kabinet zijn veroorzaakt. De beelden van de wanhopige toeslagenslachtoffers en de Groningers zijn voor iedereen bekend. Toch houdt Rutte, ondanks forse kritiek vanuit gemeenten en de Raad voor het Openbaar Bestuur vanwege de grote en onuitlegbare verschillen tussen gemeenten, hardnekkig vast aan deze ingrijpende herverdelingsoperatie van het gemeentefonds vanaf 2023.
Dan begrijp je dat het allang niet meer alleen om geld gaat maar vooral om de miskenning van de eigen positie en verantwoordelijkheid van de gemeenten.
Van Rutte IV is dit erg onverstandig. Ze hebben de steun van de gemeenten bikkelhard nodig voor de energietransitie, de armoedebestrijding, de woningbouw en nog veel meer. Zij staan in de frontlinie en kennen de burgers. En dan past het niet om gedwongen te worden anderen, uiteraard de zwaksten, tekort te doen en te vernederen. De Israëlische filosoof Avishai Margalit stelt in “De Fatsoenlijke Samenleving” dat de belangrijkste opdracht van een overheid is dat niemand inhumaan behandeld wordt. Thomas Kampen schrijft er in ‘De stofzuiger van Hanny’ een in Nederland spelend schrijnend verhaal over.
Benieuwd hoe de lokale VVD, CDA en D66 zich nu gaan opstellen. Knopen ze het in de oren? Blijven ze loyaal aan hun landelijke partijen of kiezen ze voor de belangen van Oegstgeest?
Tim van Tongeren
N.B. voor de sneue poging mij monddood te maken is ieder woord er een teveel.