'Tegen verkiezingen'
We hebben allemaal wel eens geklaagd over het functioneren van de Tweede Kamer, het kabinet, de verkiezingen of de afstand tussen de burger en de politiek. En vaak werd er dan geconcludeerd dat onze democratie, zoals die nu werkt, prima is. Want niemand weet hoe het beter kan. En dat heb ik ook altijd gedacht. Totdat ik afgelopen week een interview met David van Reybrouck hoorde op Radio NPO1. Van Reybrouck is vooral bekend van zijn boeken Congo en Revolusi. Maar hij schreef ook een boek met als titel “Tegen verkiezingen”.
Een paar wetenswaardigheden; steeds minder mensen gaan stemmen, het percentage stemgerechtigde Nederlands dat lid is van een politieke partij is drastisch teruggelopen van 10% naar 3%. En van die drie procent is een kleine groep actief betrokken bij de eigen partij. Nog een kleiner deel daarvan stelt zich verkiesbaar en daarvan wordt weer een kleiner aantal leden verkozen. In de meeste Westerse landen vindt meer dan de helft van de inwoners dat politieke partijen niet te vertrouwen zijn, ja zelfs corrupt.
Verkiezingen kennen we sinds het einde van de 18de eeuw. Hoe ging het dan daarvoor? Op YouTube is een kort filmpje van iets meer dan drie minuten met als titel “Why elections are bad for democracy”. Vroeger, toen alles beter was, gebruikte men de loterij als middel om burgers te betrekken bij besluitvorming. Van Reybrouck heeft in 2011 in Belgie de G1000 opgezet, een experiment. Mensen van alle lagen van de bevolking, ongeachte de opleiding werden bij loting uitgekozen om mee te praten over oplossingen voor de taalstrijd in het land. Eerder al experimenteerde verschillende steden in de wereld met dit principe. Rutger Bregman schrijft hierover in zijn boek “De meeste mensen deugen”. In hoofdstuk 15, “Zo ziet een echte democratie eruit” beschrijft hij o.a. de verkiezingsstrijd voor het burgermeesterschap in een Venezolaans dorpje Torres. Er stonden twee kandidaten tegenover elkaar, beiden met een dubieuze reputatie. Een derde marginale onruststoker, Julio Chavez (geen familie van de toenmalige president), beloofde slechts één ding als hij burgemeester zou worden; hij zou zijn macht aan de bewoners van Torres weggeven. In eerste instantie werd deze kandidaat niet serieus genomen, maar uiteindelijk won hij met een nipte meerderheid. Hij hield zijn woord. En het werkte.
Ook in Porto Alegre, de Zuid-Braziliaanse stad waar ik met mijn gezin heb gewoond, introduceerde in 1989 een systeem waarbij elke inwoner door loting gekozen kon worden om te beslissen over de begroting van de stad. Inmiddels werkt dit systeem en honderden steden van dat land.
Terug naar Oegstgeest, één van de top tien steden van Nederland om te wonen. Waarom zouden wij niet een dergelijk, elders bewezen, experiment introduceren en onze inwoners bij loting betrekken bij bijvoorbeeld hoe de centjes van onze gemeente besteed gaan worden. Ik hoor nu al mensen die denken/zeggen dat het hier niet nodig is of zal werken. Ik zou het aandurven en verwacht daarmee ook dat wij met stip zullen stijgen in de lijst van beste gemeenten van Nederland (voor wat het waard is).
Arjen Pels Rijcken