Stemmen op onderbuik of programma?
De gemeenteraadsverkiezingen komen er aan en alle politieke partijen hebben inmiddels een (concept) verkiezingsprogramma. Zo’n programma wordt samengesteld door een commissie van leden van de partij die kennis en ervaring hebben op dit vlak. Er wordt veel tijd aan besteed. Zelf heb ik ooit een zeer bescheiden bijdrage mogen leveren aan de cultuurparagraaf van een landelijk verkiezingsprogramma van de VVD; culturele instellingen hebben de verantwoordelijkheid om hun eigen bestaansrecht aan te tonen. Kunnen zij dat niet dan is er ook onvoldoende reden om subsidies te verstrekken.
Verkiezingsprogramma’s komen tot stand vanuit de ideologie of visie/missie van een politieke partij. Bij de VVD is dat bijvoorbeeld het liberalisme. En ook actuele thema’s die spelen worden in programma’s gebruikt om stemmen te trekken. In Oegstgeest zou dat bijvoorbeeld wel of niet fuseren met een stad als Leiden kunnen zijn. Deze vorm van populariseren lijkt in eerste instantie opportunistisch. Het kan ook gezien worden als een overlevingsstrategie. Een partij moet de flexibiliteit hebben om mee te bewegen met de kiezers. Elke politieke stroming past dit m.i. toe. Daarbij proberen partijen zich, niet altijd succesvol, te onderscheiden van - en soms af te zetten tegen - andere politieke partijen.
Wat ik sinds mijn betrokkenheid bij de totstandkoming van de cultuurparagraaf heb afgevraagd is hoeveel stemmers zich laten leiden c.q. beïnvloeden door zo’n programma. Ik vermoed dat dat een heel klein percentage is. In 2017 is onderzocht dat 40% van de kiezers op de dag van de verkiezingen nog niet wist op welke partij zij zouden stemmen. Dan lijkt het erop dat zij op het laatste moment zich door een impuls laten leiden. Waarschijnlijk het merendeel op basis van een onderbuikgevoel. Daarnaast heb je de trouwe stemmers die altijd, of bijna altijd, op dezelfde partij stemmen. Zo heb ik m’n hele leven, op één keer na, op de VVD gestemd. Dan zijn er de stemmers die op basis van de uitslag van een stemwijzer een keuze maken. Die stemwijzers worden natuurlijk wel gevoed door verkiezingsprogramma’s. Ik weet niet zeker of het gemakzucht is dat mensen zo’n stemwijzer gebruiken om hun keuze te maken, maar ik vind het onvoldoende. Volg het bestuur van je stad, dorp of land, zie wat ze hebben gepresteerd en vorm je eigen mening. Dat kan zijn op basis van het socialisme, het liberalisme of hoe partijen zijn omgegaan met hot issues zoals bijvoorbeeld de toeslagaffaire. Maar wees betrokken en maak een serieuze afweging.
Die betrokkenheid is overigens voor raads- en collegeleden ook belangrijk. Niet alleen vlak voor verkiezingen, maar het hele jaar door. Er wordt vaak gezegd dat er een kloof is tussen de burger en de politiek. Als de burger dat ervaart kan die zelf stappen nemen om die kloof te verkleinen, bijvoorbeeld door betrokken te worden bij een partij of burgerinitiatief. De politici zouden mogelijk meer hun oor te luister kunnen leggen bij bewoners èn ondernemers.
Arjen Pels Rijcken