Verlichting?
Niet dus. De maatregelen worden weer verzwaard, want de volgende golf dendert over ons heen. Grote kans dat nog meer mensen tegen elkaar gaan opstaan. Dat wantrouwen groeit. Dat het eigen gelijk in toenemende mate koning, keizer en admiraal wordt. Het deed me denken aan twee recent gepubliceerde boeken.
Het eerste werd geschreven door de Franse filosoof Éric Sadin, nog geen vijftig jaar oud. Zijn boek ‘Het tijdperk van de ik-tiran’, beschrijft een toenemende overvloed van ongebonden individuen, die collectief en voortvarend de gemeenschap afbreken. Hij noemt dit het ‘totalitarisme van de tallozen’. Volgens hem komt dit door de zegeningen van de liberale Verlichting met de toenemende nadruk op het ‘ik’. Onderlinge banden werden minder relevant. Eisen des te meer. Eigenwijze opvattingen krijgen een effectieve boost door sociale media.
Het tweede boek is ‘Het Agressieparadijs’ van Caroline Koetsenruijter, over geweld, intimidatie, scheldpartijen en bedreigingen gericht op ambulancemedewerkers, boa’s, politie, winkelpersoneel en zelfs willekeurige voorbijgangers. Agressie waarin ons liberale polderlandje Europees koploper is. Toch is er schrale troost voor Rutger Bregman: 60-70% is nog steeds pro-sociaal. Zij ‘deugen’ …
Zo lijkt het alsof de Verlichting met de vergaande individualisering inmiddels ook een diep duistere kant heeft gekregen. Duisternis die schreeuwt om verlichting door hoop, geloof en liefde. Martin Luther King wist dat dit heel hard nodig is: ‘Darkness cannot drive out darkness, only light can do that.’ Leonard Cohen verwoordde prachtig dat het kan: ‘There is a crack in everything, that’s how the light gets in.’ En ‘good old’ Johannes had het helemaal begrepen. Hij beschreef kort en krachtig waarom we straks weer Kerst hopen te vieren: ‘Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen’. Lijkt mij een mooi verlangen de komende tijd, echte Verlichting.
Jelle Wesseling
Details van de referenties op verzoek via jjgvanderbruggen@ziggo.nl