En gij zult Spinoza heten…
Niet ver van Oegstgeest heeft Bento d'Espinosa, beter bekend als Spinoza, eeuwen geleden delen van zijn beroemde boek 'Ethica' geschreven. Dat deed hij in het Spinozahuisje in Rijnsburg. Een klein compact museumhuis op een wat verloren plaats tussen nieuwbouwwoningen.
De impact van zijn denkwerk is heel groot geweest. Uit heel de wereld komen mensen naar juist dát huisje. Dat Spinozahuis was immers de plek waar de Verlichting is begonnen. In de zeventiende eeuw was deze omgeving een bolwerk van collegianten, christenen die liever zelf discussieerden over geloofszaken en niet alleen naar de dominee luisteren. Als je in het museumpje bent dan valt op dat er héél veel bijbels zijn. Met joodse én met christelijke commentaren.
Ook zie je de complete werken van Descartes. Die kennen we, die heeft hier in Oegstgeest gewoond. Velen zien Descartes als de geestelijk vader van Spinoza. Maar ze dachten niet hetzelfde. Descartes maakte scherp onderscheid tussen het materiële en het geestelijke. Voor Spinoza vielen de natuur en God samen. Ze zullen wel samen door Oegstgeest gewandeld hebben. Filosoferend over dat verschil van inzicht.
Ook in de tijd van Spinoza en Descartes heerste er een pandemie: de pest. Zoals wij nu corona hebben. Er zijn signalen dat Spinoza bang was voor de pest en zich terugtrok om in eenzaamheid buiten de gevarenzone te blijven. Wij noemen dat nu quarantaine.
Zou Spinoza ook dat gevoel hebben gehad dat een pandemie zwaar drukt op het gemoed, zeker als de maatregelen amper effect lijken te hebben en we een lockdown verwachten? Zou er toen ook in de samenleving dat gevoel zijn geweest van chagrijn, onvrede en ongemak? Zou Spinoza zijn quarantaine voor de pest ook ervaren hebben als een beroerde tijd? Ik denk het niet, want van Spinoza is het citaat “Beter dan te blijven huilen is het om je te laten troosten door het inzicht in de noodzaak van alles wat er gebeurt”.
Arjan de Kok