In De Paulus: Joseph Haydn en zijn Hollandse vrienden
muziek n Het eerste concert van De Zomer van 2020, zondag 5 juli om 16.00 uur in De Paulus, opent Sam Armstrong met de Pianosonate nr. 31 van Haydn. Dit werk uit 1768 weerspiegelt het krieken van de Oostenrijkse Verlichting. Voorvechters daarvan waren twee Leidenaren, Gerard van Swieten en zijn zoon Gottfried. Met de baanbrekende inzichten van Boerhaave uit eerste hand hervormde Gerard van Swieten fundamenteel onder meer de medische wetenschap in de Habsburg-monarchie. Van 1745 tot zijn dood in 1772 was hij de lijfarts van keizerin Maria-Theresia.
Door Lucien Knoedler
In staatszaken was de briljante jurist, polyglot en diplomaat Gottfried baron van Swieten (1733-1801) topadviseur van keizer Joseph II (1780-1790). Van huis uit in muziek onderlegd, ontpopte hij zich als een vriend en krachtige supporter van Haydn, Mozart en Beethoven. Hij leverde de libretti van Haydns oratoria Die Schöpfung en Die Jahreszeiten. Joseph Haydn (1732–1809) schreef naast 107 symfonieën en heel veel meer 56 pianosonates. In de 33 sonates uit de jaren 1765-1780 richt hij zich tot de Weense burgerij. De pianoforte is in zwang geraakt. Deze maakt ‘Seelengespräche’ mogelijk die het gehoor raken: in de rechterhand gevoelvolle uiteenzettingen, in de linkerhand nog alleen de begeleiding. Uit handgeschreven kopieën blijkt hoe geliefd ze zijn. De Sonate nr. 31 Hob.XVI:46 vangt aan met een intiem vertoog gevolgd door een verstild adagio à la Bach, sprankelend is het slotdeel. “Hob” duidt op Anthony van Hoboken, een Delftse ingenieur en telg van een Rotterdamse redersfamilie. Zijn ordening van Haydns oeuvre vond in de jaren 1950-1970 ingang. Gottfried van Swieten stond even goed “muziekkeizer” Joseph II terzijde – een van diens oogappels was Mozart. Onder de hervormingen die deze absolute monarch doordrukte: afschaffing van het lijfeigenschap en de doodstraf, godsdienstvrijheid die ook Joden vermocht scholen te stichten. Vanaf 1784 treffen Mozart en van Swieten elkaar in vrijmetselaarsloges, korte tijd Haydn – Mozart wilde hem erbij. Sam Armstrong speelt tot slot Schuberts Pianosonate nr. 21. Dit werk is van exact zestig jaar na Haydns Sonate nr. 31. Beseft Schubert 31 jaar oud dat zijn einde nabij is, Wenen zucht onder Metternichs politiestaat.
Kaarten alleen online: muziekkamer-oegstgeest.org. Aan de zaal is geen kassa.
