‘Je kunt een uitvaart niet zien als een klinisch proces'
afscheid n Voor iedereen is er in de afgelopen weken veel veranderd. De maatregelen om verdere verspreiding van het coronavirus hebben grote impact op ons dagelijks leven, maar ook op de grotere levensgebeurtenissen. De Oegstgeester uitvaartondernemer Wouter de Jonge van Attendo uitvaartzorg weet dat als geen ander: “We moeten er rekening mee houden dat deze afwijkende manier van afscheid nemen in ons systeem gaat zitten, en er op enig ander moment uit zal komen.”
Tekst en foto Willemien Timmers
“We zijn ruim een maand op weg nu”, vertelt de gepassioneerde ondernemer die sinds zelfstandig 2006 uitvaarten verzorgt. “Maar we zijn nauwelijks bekomen van de schrik.” De Jonge, die veel waarde hecht aan goed en persoonlijk contact met en tussen de nabestaanden in de ‘heilige week’ tussen overlijden en uitvaart, maakt zich zorgen over het effect op lange termijn van al het verdriet dat nu weggestopt wordt, omdat persoonlijk en fysiek contact bijna niet mogelijk is. “Normaal gesproken kom je vaak bij de mensen thuis om de uitvaart te bespreken. Nu doe ik dat nog steeds, maar iedereen is voorzichtiger. Daarbij komt dat je afstand tot elkaar houdt, en niet even bemoedigend een arm om iemand kunt omslaan. Dat is erg moeilijk. Door mijn vak ben ik gewend met emoties om te gaan, maar op ons omgaan met de emoties van anderen staat nu een rem. Ook ik kan in deze uitzonderlijke omstandigheden niet helemaal degene zijn die ik wil zijn. Die rem maakt mijn beroep op dit moment zwaarder, maar gelukkig is dat iets wat iedereen nu begrijpt. We hoeven aan elkaar niets uit te leggen over waarom dingen anders gaan dan we graag gewild hadden.”
‘We willen onze bewondering uitspreken voor de moeilijke taak die u in deze uitzonderlijke periode vervult’, stond er vorige week in een paginagrote advertentie in een landelijk dagblad te lezen. “Niet iedereen realiseert zich hoe zwaar uw beroep normaal al is. Nu meer dan ooit, waarbij u met gepaste afstand zo dichtbij mogelijk probeert te zijn. We hebben er veel respect voor.’ De tekst deed De Jonge goed. “Afscheid nemen van een geliefde is al niet makkelijk. Nu komt daar door de coronacrisis ook nog de onmogelijkheid bij om fysiek dichtbij elkaar te zijn. Ik denk dat dat voor mensen, ook op langere termijn, veel met hen doet. Bewust en onbewust stoppen we veel weg. Die onverwerkte rouw gaat een druk op mensen leggen. Hoe ga je ermee om als je bijvoorbeeld niet bij het sterven van je vader in een verpleeghuis bent geweest omdat er maar één persoon bij mocht zijn? En dan heb ik het nog niet eens over iemand die sterft aan corona. Hoe gaat het in je systeem zitten dat je de laatste week van je moeder niet onafgebroken aan haar bed hebt kunnen zitten, of dat je je de uitvaartplechtigheid heel anders had voorgesteld? Dat komt er een keer weer uit; je kunt niet alles onder een tegel stoppen en een uitvaart zien als klinisch proces. Daar berokken je schade mee.”
Ondanks dat er nu veel telefonisch wordt geregeld, ziet De Jonge ook mensen die creatief meedenken. “Zo had ik pas een familiegesprek met zes mensen in een kantoorruimte. Daar konden we met zijn allen samen zijn, en toch afstand houden.”
Wouter de Jonge legt uit dat het krachtenveld dat in een familie aanwezig is, in de aanloop naar een uitvaart altijd goed merkbaar is. “De dominante zus doet haar woordje en de verlegen broer zit bij wijze van spreken bedremmeld in een hoekje. Als uitvaartondernemer probeer ik dit proces altijd zo goed mogelijk in banen te leiden, maar ook daar staat nu een rem op. Ik hoop van harte dat men op een later moment hier alsnog goed mee om kan gaan.”
De uitvaart zelf hoeft niet veel te verschillen van wat men in gedachten had. “Zo tussen 10 en 15 maart was het wat chaotisch, en wisten we bijvoorbeeld qua aantal mensen niet goed waar we aan toe waren. Er was zelfs een aantal dagen sprake van dat er maar zes of twaalf mensen bij de plechtigheid mochten zijn. Nu is dat duidelijk, en is dat aantal vastgesteld op dertig.” De Jonge legt uit dat zelfs dat aantal niet altijd wordt gehaald. “Dertig is echt weinig, maar we zien toch ook dat een deel van de genodigden niet komt, omdat ze het niet aandurven om in een groep samen te komen, al is het op anderhalve meter afstand.”
Hij is blij dat er gezamenlijk gezocht wordt naar creatieve oplossingen als het creëren van een livestream van de plechtigheid, het na de uitvaart nog even terugkeren in de kerk om gezamenlijk af te sluiten en het in kleine groep napraten in de consistorie. “Het is pijnlijk dat we niet twee uur lang met een grote groep iemands leven kunnen vieren. Maar als we bewust bezig zijn in deze bevreemdende tijd, kunnen we evengoed samen voor een mooie uitvaart zorgen. Dat zal helpen, want het kan niet anders dan dat het verdriet dat we nu niet kunnen uiten omdat we elkaar niet goed kunnen troosten en ondersteunen, er straks in één of andere vorm toch uitkomt.”