Ginkgo biloba
Daar waar de President Kennedylaan aan het Oegstgeester Kanaal ligt, staan Japanse notenbomen (Ginkgo's – Ginkgo biloba) geplant in het trottoir in (te) kleine plantgaten. Deze bomen behoren tot een groep (orde) van de op één na oudste overlevende zaadplanten. De Cycaspalmen zijn een nog oudere groep. De Ginkgo's zijn echte levende fossielen en kwamen in verscheidene soorten 260 miljoen tot 2 miljoen jaar geleden al voor, ook bij ons in wat veel later Europa en Nederland zou worden. De Ginkgo biloba, heeft al 200 miljoen jaar onveranderd als enige soort kunnen overleven binnen deze plantenfamilie, iets waar je niet zo gauw aan denkt als je snel voorbijrijdt, fietst of loopt.
De Duitse Engelbert Kaempfer, later verbonden aan de universiteit van Leiden, was de eerste Westerse wetenschapper die in 1691 de Ginkgo biloba, geplant naast tempels, ontdekte in Japan en de bomen beschreef in belangrijke botanische werken. Ook was hij de eerste Europeaan die zaden van de Ginkgo meenam naar het Westen. Mogelijk zijn er in China nog oorspronkelijke groeiplaatsen waar Ginkgo's nu nog voorkomen. Al eeuwen planten Boeddhistische monniken in China de voor hun heilige, Ginkgobomen rondom kloosters en tempels. De Ginkgo's zijn in Japan en Korea terechtgekomen door verspreiding van zaad.
In de Leidse Hortus botanicus staat één van de oudste Ginkgobomen van Europa. Deze is geplant in 1785 en is een mannelijke boom, waarop een vrouwelijke tak is geënt die ieder jaar weer vrucht (noten/bessen) draagt. In Japan en andere Aziatische landen worden de geroosterde noten graag gegeten. De noten zitten in een dik vlezig omhulsel, arillus, die bij openscheuren zeer onaangenaam ruikt, naar een ranzig boterzuur. Om deze reden worden bijna altijd mannelijke bomen geplant als straatboom. Tot mijn verbazing zag ik op een plek langs de Pres. Kennedylaan Ginkgozaden op de grond, bij nader onderzoek blijken die afkomstig van een vrouwelijk exemplaar in een aangrenzende particuliere tuin. Het zijn zeer sterke bomen die een hoge leeftijd kunnen bereiken en bestand zijn tegen industriële vervuilingen van fijnstof en uitlaatgassen. In New York en Tokyo zijn ze veelvuldig hierom aangeplant. Kenmerkend is in de winter het silhouet van de Ginkgobomen, duidelijke horizontale takken met daarop kortloten, soort gedrongen takjes waaruit een trosje bladeren komt met mannelijke of vrouwelijke bloemen in de lente, Ginkgo's zijn tweehuizig. De bladeren van de Ginkgo zijn heel kenmerkend in tweeën gelobd, biloba en worden voor vele medicinale doeleinden gebruikt.
De naam Ginkgo is afgeleid van Chinees: Gin = zilver en kyo = abrikoos, 'zilveren abrikoos'. Opmerkelijk is dat Ginkgo's kennelijk weinig last hebben van insectenvraat, schimmels en andere aantastingen waardoor menig andere bomensoorten het loodje moeten leggen. Zelfs hebben een aantal Ginkgo's de atoombomontploffing op Hiroshima in '45 overleefd en bloeien nu nog. Ze stonden naast tempels, die weer zijn herbouwd en de Ginkgobomen die het hebben overleefd zijn symbolen van hoop geworden. Ginkgobomen kunnen heel oud worden, wel meer dan duizend jaar. Met zorg en geluk wordt de Pres. Kennedylaan met het jaar een monumentaler groen-icoon van Oegstgeest.
Kirsten Bouman - juli 2018