Katsura - Cercidiphyllum japonicum
In de Oudenhoflaan en Oude Rijnzichtweg naast café De Gouwe staan, nu in de winter, kale middelgrote straatbomen er ogenschijnlijk onopvallend bij. Net als vele andere 'gewone laanbomen' hebben ook deze een boeiende geschiedenis. Katsura is de oorspronkelijke Japanse naam, Cercidiphyllum japonicum de wetenschappelijke naam voor deze bomen, benoemd door P.F. von Siebold en J.G. Zuccarini in 1846. Verwijzend naar de keizerlijke villa 'Katsura' in Kyoto, waarin vele van deze zijn aangeplant rondom een platform waar het opkomen van de maan kan worden aanschouwd. Volgens Japanse legenden zouden de schaduwen van de maan het silhouet zijn van de magische Katsuraboom.
Deze Oegstgeester laanbomen zijn inheems, horen van nature thuis in de vruchtbare valleien in zuid centraal China en zuid Japan en behoren daar tot de grootste loofbomen met een lengte tot wel 40 meter. De soort wordt in dit gebied van oorsprong ernstig bedreigd. Hier in Nederland worden Katsurabomen niet zo groot, vaak niet meer dan 10 tot 15 meter. De plantenfamilie van de Katsura wordt Cercidiphyllaceae genoemd. Hiervan zijn maar twee soorten overgebleven in de miljoenen jaar oude geschiedenis van deze plantenfamilie. Eén soort komt uitsluitend nog voor op het Japanse eiland Honshu. De andere overgebleven soort is de hier beschreven Katsura.
De kleine onopvallende bloemen van de Katsura verschijnen vóór het blad straks in maart/april. De mannelijke en vrouwelijke bloemen groeien aan verschillende bomen, men noemt dat tweehuizig. Voor vruchtbaar kiemkrachtig zaad zijn bomen van beide geslachten nodig. De mannelijke bloemen met de lange rode meeldraden met stuifmeelpollen zorgen in het voorjaar voor een rozerode gloed die dan over de boomkroon komt. De vrouwelijke bloempjes zijn meer groen-rood. De bomen aan de Oude Rijnzichtweg en Oudenhoflaan zijn vrouwtjes. Dat zie je in het najaar goed als de banaan-achtige zaaddoosjes, met daarin gevleugelde zaadjes, onder de bomen te vinden zijn. In het najaar kleuren boombladeren van de Katsura in allerlei schakeringen goud met roodoranje randen; een prachtig schouwspel.
Deze boombladeren verteren snel en geven de omliggende tuinen zo een grote rijkdom en belangrijke voedingsstoffen mits deze de kans krijgen te worden opgenomen in de (tuin)aarde en niet belemmerd worden door bladblazers en (tuin)tegels. Voor bladverliezende bomen zijn de afgeworpen bladeren in de herfst belangrijke zelfvoorzienende voedingssupplementen. Deze overlevingsstrategie hebben bomen in miljoenen jaren van evolutie ontwikkeld. Voor de gezondheid van vele bomen broodnodig, vooral wanneer ze zijn geplaatst als laanboom in een vaak schrale steriele straatbodem. Afgevallen bladeren worden in een gezonde natuurlijke bodem honderd procent omgezet naar waardevolle voedingsstoffen voor plant en dier(tjes); een 'circulaire economie' van de beste soort.
De boom wordt ook wel duizend-hartjesboom genoemd, vanwege de vele hartvormige blaadjes dansend aan de twijgen, waar het zonlicht zo mooi door heen valt. De naam Koekjesboom wordt voor deze soort ook wel genoemd, omdat in de herfst de afvallende Katsura-blaadjes naar karamelkoekjes zouden ruiken.
's Avonds in het schemer lopend met mijn hond door het Endegeesterpark wordt de maan even verduisterd door de prachtige brede boomkroon van een bijzonder mooie solitaire oude Katsuraboom.
Kirsten Bouman