Een greep uit het Oegstgeester verleden
Civil en composibel
Op 15 juli 1697 liepen de Limburger Barent Cramer en zijn makker Dirck Coeleman vanuit Warmond over het Warmonder wegje naar Leiden, waar zij werden ingehaald door een dienaar van de baljuw van Oegstgeest.
De Warmonderweg liep vanaf het Warmonder tolhek met een slinger onder het erf van kasteel Abspoel en het poortgebouwtje door, zoals te zien is op bovenstaand kaartje. Terwijl bovengenoemde heren anno 1697 vreedzaam tezamen over de Warmonderweg liepen, pakte Coeleman ineens de degen van de zij van de diender en gaf hem een houw op zijn hoofd. Daarna liep het uit de hand: Cramer sloeg hem ook nog eens met een stok op zijn hoofd.
Toen andere mensen toesnelden, liep Cramer verder met een mes in de ene en een stok in de andere hand. Hij werd gevangen genomen, twee dagen later was al de rechtszitting. Op [dreiging met] geweld stond lijfstraf. Maar de soep werd niet zo heet gegeten als deze werd opgediend.
Na het feitenrelaas en de eis van de baljuw verzocht de gevangene aan de welgeboren mannen de zaak te verklaren voor civil en composibel die dat verzoek inwilligden. Met het betalen van geld (civiele boete) voorkwam hij lijfstraf. Dat kon alleen als er geen kwade opzet in het spel was, anders was ter afschrikking lijfstraf in het openbaar geboden.
Ter verdediging heeft Cramer misschien aangevoerd dat hij puur impulsief had gereageerd op de onverhoedse verschijning van de diender – de politie was toen nog niet je beste vriend –, hij zal ook berouw getoond hebben.
Compositie gebeurt nog steeds maar heet nu schikking: de verdachte sluit een overeenkomst met het OM ter voorkoming van verdere strafvervolging. Recent heeft bijvoorbeeld oud-minister Camiel Eurlings een taakstraf verricht, terwijl het OM afzag om te verder te vervolging wegens vermeende mishandeling van zijn ex-vriendin. Dus, niets nieuws onder de zon.
Wie bewoonde indertijd Abspoel? Dat was Willem Paedts (1685-1742). Sinds de bouw in 1591 was het kasteel in handen geweest van slechts drie Leidse regentenfamilies. Na de afbraak in 1863 werd de slingerweg recht doorgetrokken. Dit gedeelte, in het verlengde van de huidige Warmonderweg, heet tegenwoordig Abtspoelweg. In de 20ste eeuw is er in de oude kasteelhof een villawijk gebouwd, met straten vernoemd naar deze drie families: Brouchoven, Paedts en Van Leyden van Gael.
Eke Poortinga
Afbeelding:
Stevin Broeckhuijsen - Warmonderweg - Hingman