Eerherstel voor onderzeeboot-commandant Anton Bussemaker
Geschiedenis n Twee nabestaanden van opvarenden van de Nederlandse onderzeeboot Hr. Ms. O 16, Henk Bussemaker en Janet van Klink, schreven samen het indrukwekkende boek 'De tegenaanval', over het leven van onderzeebootcommandant Anton Bussemaker (1900-1941). In de najaarszon, in zijn huiskamer in Oegstgeest, vertelt Henk Bussemaker (de zoon van -) over wat hem bewoog om het verhaal van zijn vader nog eenmaal uitgebreid te vertellen.
Door Willemien Timmers
Bussemaker blijkt een wandelende encyclopedie. Hij zit vol met verhalen, feiten en marine-weetjes. Hoe kan het ook anders. Vader Bussemaker bracht de passie voor de marine, en zeker voor de Onderzeedienst, over op zijn drie zonen. Van jongs af aan wilde Henk ook onderzeebootcommandant worden, maar zijn slechte ogen verhinderden dat. Wel volgde hij, na zijn ingenieursstudie in Delft, de opleiding voor reserveofficier.
mijnenveld
Honderduit vertelt Henk Bussemaker over het leven van zijn vader, over het tragische einde van de onderzeeboot O 16, maar vooral over de noodzaak die hij voelde om recht te zetten dat de boot waarover zijn vader het bevel voerde door een navigatiefout op een Engelse mijn zou zijn gelopen.
De O 16 behaalde in de nacht van 11 op 12 december 1941 het eerste belangrijke succes van de geallieerden na de Japanse aanval op Pearl Harbor. De onderzeeboot torpedeerde op spectaculaire wijze vier Japanse troepentransportschepen. Hiervoor kreeg commandant Anton Bussemaker postuum de Militaire Willemsorde.
"De O 16 liep op 15 december 1941 op een mijn. Ik was toen twaalf jaar oud. Na de oorlog werd aangenomen dat het hier om een Engelse zeemijn ging, waar men door een navigatiefout tegenaan was gevaren, maar die aanname is belachelijk," stelt Henk Bussemaker. "De O 16 had zeer kundige officieren, en fantastisch goede navigatoren, die zo'n fout nooit gemaakt zouden kunnen hebben. Omdat er maar één overlevende was - kwartiermeester Cor de Wolf zwom 35 uur op open zee en spoelde tachtig kilometer van de plek des onheils op een eiland aan - en zijn verhoor ook nog eens in een Engelstalig verslag werd weergegeven, zijn de feiten nooit goed boven water gekomen. De plek waar de O 16 zonk, lag mijlenver weg van het Britse mijnenveld, maar dat wist men toen nog niet."
nuchter
Door zijn nuchterheid en opgewekte en interessante manier van vertellen zou je bijna vergeten dat het hier om een drama gaat waarbij Bussemakers vader om het leven kwam. Ook opmerkelijk is dat de tragedie zijn liefde voor de marine niet deed bekoelen. "Of mijn moeder niet tegensputterde toen ik zei dat ik ook onderzeebootcommandant wilde worden? Welnee, in vredestijd vond zij het een prima betrekking. Als mijn ogen mij niet ongeschikt hadden gemaakt, had ik mij zéker gemeld in Den Helder."
wrak
Aan de hand van kaarten laat Henk Bussemaker zien wat er wél met de onderzeeër is gebeurd. "In september 1995 werd ik gebeld door journalist Willem van der Post van het Algemeen Dagblad. Een Zweedse berger had in de Zuid-Chinese Zee inderdaad veel noordelijker dan oorspronkelijk werd gedacht, waarschijnlijk het wrak gevonden van de O 16. Natuurlijk had ik enige aarzeling, maar toen bleek dat de berger de juiste antwoorden kon geven op detailvragen, werd duidelijk dat de laatste rustplaats van mijn vader gevonden was. Toch wel een emotioneel moment."
Samen met zijn jongste broer mocht Henk kort daarop mee op expeditie naar de plek waar de O 16 gezonken was. "Dat waren bijzondere dagen. Even was er nog twijfel omdat onderzeeboot de tegenovergestelde vaarrichting had van wat verwacht mocht worden. Onderzoek wees uit dat de zware Japanse mijn, die bedoeld was om Engelse slagschepen tot zinken te brengen, de onderzeeër had doen knikken. Daardoor kreeg hij in de vijftig meter die hij moest zinken een draaiing mee." Na 54 jaar kon Henk Bussemaker het hoofdstuk eindelijk afsluiten. Zijn vader had geen fouten gemaakt: hij was niet op een Engelse, maar op een Japanse mijn gevaren. "Dat voelt zeker als eerherstel."
ruggengraat
Pratend over defensie moet Bussemaker nog van het hart dat hij vóór extra investeringen in de Koninklijke Marine is. "Het is bijvoorbeeld te gek dat men in Den Haag eraan dacht om flink te bezuinigen op het Korps Mariniers. Dat is de ruggengraat van de marine!"
Het prachtig uitgevoerde boek De tegenaanval is zeker geen droge aaneenschakeling van geschiedkundige feiten, maar een prima leesbaar boek, ook voor hen die niet zijn ingewijd in het marineleven. Zo komt tevens het vooroorlogse gezinsleven in Nederland en in Indië uitgebreid aan de orde. "Ach, de klasse van het leven van een jongetje van twaalf in Indië is niet te overtreffen," verzucht Henk Bussemaker glimlachend.
Voor de vele Oegstgeestenaren met passie voor de Koninklijke Marine is De tegenaanval een prachtig cadeau voor de feestdagen. Ieder hoofdstuk is een boek op zich, en zal bij de lezer ongetwijfeld nog veel meer verhalen losmaken.
presentatie
Op zondag 11 december vanaf 13.30 uur houdt Henk Bussemaker een presentatie in de Rijnlandse Boekhandel in Winkelcentrum Lange Voort.
De tegenaanval • Anton Bussemaker (1900-1941) Onderzeebootcommandant. Henk Bussemaker & Janet van Klink. €24,95
