Nieuw boek van Freek Lugt: Rijnland in de donkere eeuwen

Vorige week verscheen, twee jaar later dan gepland, het nieuwe boek van Freek Lugt ‘Rijnland in de donkere eeuwen. Van de komst van de Kelten tot het ontstaan van het graafschap’. Ruim 300 groot formaat pagina’s over de geschiedenis van Rijnland, letterlijk vanaf het ontstaan van het gebied.

De bibliotheek aan de Lange Voort zat vol. De schrijver heeft vaak de vraag gekregen: “Waar haal je de stof vandaan? Er is toch geen literatuur uit die tijd?” Zijn antwoord was dan: “Er is wel literatuur, en bovendien is er de archeologie.” Lugt noemde een indrukwekkend aantal klassieke schrijvers dat hij had geraadpleegd en waar nodig laten vertalen. De vertaler, dorpsgenoot Folkert van Straten, zat in de zaal tevreden te kijken bij de lof die hij kreeg toegezwaaid.

Vervolgens ging de schrijver in op het belang van de archeologie voor de geschiedenis van perioden waarover weinig op papier staat. Hij begon zijn voorbeelden met de voorkant van het boek: de grafsteen van een Cananefaatse soldaat in Romeinse dienst die in Noord-Afrika is gevonden. Alleen daardoor is bekend dat ‘onze’ Cananefaten helemaal daar hebben gevochten. Op de steen staat een afbeelding van de soldaat; dat moet de oudste (uit het jaar 150) originele afbeelding van iemand uit onze streken zijn. Lugt eindigde de voorbeelden met de achterkant van het boek. Hierop staat een Romeinse olielamp, gevonden in Valkenburg, waarop een Romeinse galei is afgebeeld. Met dit soort schepen werd in het jaar 43 een heel legioen, 6000 soldaten, van Valkenburg naar Engeland vervoerd voor de verovering van dat land. Dit laatste is nog maar minder dan een jaar uit opgravingen bekend en kon gelukkig nog in het boek worden meegenomen.

Het nieuwe boek gaat niet alleen over Cananefaten en Romeinen. Het begint bij het begin, toen, nu 6000 jaar geleden, de strandwallen - vaak ook geesten genoemd - uit de zee omhoogkwamen. Vanaf die tijd, het stenen tijdperk, wonen hier al mensen. Rond 500 jaar voor het begin van de jaartelling komen de Kelten en als de Romeinen rond het jaar 300 na Christus vertrekken, wonen hier Friezen. Deze worden vervolgens in het begin van de achtste eeuw verslagen door de Franken, die dan het land overnemen. In die tijd arriveren ook de missionarissen die van Rijnland een christelijk gebied maken. Omstreeks 850 nemen de Vikingen het gezag over, om er 50 jaar later door graaf Gerulf weer te worden uitgegooid. Hij is de stamvader van de vele graven van Holland die we daarna krijgen en die uiteindelijk de Grote Ontginning in gang zetten waardoor ook de enorme moerasgebieden buiten de strandwallen bruikbaar en bewoonbaar worden. Over dit alles gaat het boek, uitgebreid maar goed leesbaar. De eerste exemplaren van het boek werden in ontvangst genomen door twee huidige bestuurders van Rijnland: de dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Rijnland Rogier van der Sande en een bestuurder van de organisatie Holland Rijnland (en burgemeester van Oegstgeest), Emile Jaensch.

Van der Sande, die het boek kennelijk al ter inzage had gehad, wees erop dat het hoogheemraadschap begon waar het boek ophoudt. Daarin ligt ook de kiem van het ontstaan van het oudste waterschap van Nederland. De grote thema’s van nu - waterbeheer, natuur, milieu, bevolkingsgroei - begonnen een rol te spel bij de Grote Ontginning van het moerasgebied van Holland.

Burgemeester Jaensch memoreerde hoe hij al voor zijn benoeming kennis had gemaakt met de auteur Freek Lugt doordat hem was aangeraden ‘Het goed van Oestgeest’ en de ‘Canon van Oegstgeest’ te lezen. Hij vond het knap hoe de schrijver iets ingewikkelds, waar eigenlijk veel mitsen en maren bij horen, toch begrijpelijk kan uitleggen en er ook heldere conclusies aan kan verbinden. Hij brengt de materie tot leven. Een gezellige borrel rondde de avond af.

Freek Lugt, Rijnland in de donkere eeuwen. Van de komst van de Kelten tot het ontstaan van het graafschap, Leiden 2021. Hardcover, 304 pagina’s full color, ISBN 978-90-5997-331-2, € 34,50.