Wie gaat er over het al dan niet wonen op Landgoed Endegeest?

Gebiedsvisie ‘De Geesten’ houdt de gemoederen in Oegstgeest behoorlijk bezig. Een aantal weken geleden vergaderde de gemeenteraad, in aanloop naar een nieuw bestemmingsplan, over wat er wel en niet mogelijk moet zijn op landgoederen Endegeest en Overgeest. Wat moet gesloopt, waar is nieuwe bebouwing mogelijk, welke functie krijgen bestaande gebouwen en welke toezeggingen zijn er in het verleden gedaan …

De gemeenteraad besloot twee weken geleden dat bewoning van kasteel Endegeest en de gebouwen er omheen, niet zomaar mogelijk moest zijn. Mochten er plannen op tafel komen, dan zouden die door de raad goedgekeurd moeten worden. Het college, met daarin verantwoordelijk wethouder Peter Glasbeek als onderhandelaar, had voorgesteld die beslissingsbevoegdheid bij hen te laten liggen. Projectontwikkelaar Johan Oudendal legt zich hier niet bij neer, zo blijkt uit een nieuw voorstel waar de raad zich volgende week over moet buigen.

Het gaat hem niet zozeer om bewoning van het kasteel, de ontwikkelaar accepteert dat de raad hierover nog iets te zeggen wil hebben, maar wel om twee bijgebouwen en een groot stuk nieuwbouw. Oudendal wil dat toestemming voor deze plannen zonder teveel tijdverlies door het college van B&W moet worden verstrekt, en daarin is men hem, in tegenstelling tot wat de gemeenteraad eerder besloot, in tegemoet gekomen. Donderdagavond 11 juni werd de raad hierover in beslotenheid bijgepraat, omdat voor die zondag het nieuwe bestemmingsplan voor het gebied moest worden gepubliceerd.

De Oegstgeester Courant stelde daarom aan alle gemeenteraadsfracties de vraag: "Wie gaat er - of: zou er moeten gaan - over het al dan niet wonen op Landgoed Endegeest: De gemeenteraad, het college van B&W of ontwikkelaar Johan Oudendal?"

Hart voor Oegstgeest

"Landgoed Endegeest maakt deel uit van een groot bestemmingsgebied in Oegstgeest. Het is terecht zwaar beschermd vanwege de natuur-ecologische waarden. Het is ons cultuurhistorisch erfgoed met ‘rijksbeschermd monumentale’ onderdelen, ‘kasteelbiotoop’, en een ‘rijksbeschermd dorpsgezicht’.

Ruim 120 jaar geleden is Endegeest, met instemming van de gemeente Oegstgeest, gekocht door de gemeente Leiden ter huisvesting en behandeling van psychiatrische patiënten. Het Landgoed werd gezien als een goede bestemming voor zowel de patiënten als garantie voor de waarden van het gebied: rustgevende natuur met een zich verder ontwikkelende hoogwaardige ecologie.

Endegeest kreeg daarom een bestemming ‘maatschappelijk’ en niet ‘wonen’. Alleen bewoning door patiënten, die daar zorg ontvangen in de medisch noodzakelijk rustgevende omgeving, is toegestaan.

Bestemmingsplannen moeten regelmatig opnieuw worden vastgesteld. Als gronden en gebouwen met een maatschappelijke bestemming worden verkocht verdient dat extra aandacht van het hoogste gemeentelijke besluitorgaan: de gemeenteraad. De raad behartigt het algemeen belang, vertegenwoordigt inwoners van Oegstgeest en betrekt daarbij aspecten als: openbaarheid, infrastructuur, milieu en wensen van gebruikers en omwonenden. En ook wensen van een eigenaar maar niet diens belang om geld te verdienen aan een bestemmingswijziging. De gemeenteraad heeft besluiten genomen met bijvoorbeeld een amendement ‘nota van uitgangspunten’ (mei 2019) en een amendement ‘wijzigingsbevoegdheid woonfunctie’ op 28 mei 2020. Dat zijn opdrachten van de raad aan het college waaraan gehoor moet worden gegeven. Een vernieuwd bestemmingsplan moet aan deze opdrachten voldoen. Het bestemmingsplan kan een toekomstige wijziging van bestemming bevatten maar alleen met toestemming van de gemeenteraad. Dit geldt ook voor de latere uitwerking van de plannen. Het college kan niet op eigen houtje een bestemming wijzigen.

Het nu door het college ter inzage gelegde bestemmingsplan, en al gemaakte afspraken met de eigenaar over bestemmingswijzigingen, ontkent het gezag van de gemeenteraad. Dat is onvergeeflijk en fout volgens Hart voor Oegstgeest en dat zou de gehele raad moeten vinden."

Progressief Oegstgeest

"Voor Progressief Oegstgeest gaat de vraag niet simpelweg om wie er over wonen moet gaan. Het gaat om de bredere toekomst van het gebied. Als gemeenteraad hebben we de functie van het kasteel vastgelegd als maatschappelijk, en Progressief Oegstgeest vindt dat een waardevolle functie, zeker omdat we willen dat het kasteel toegankelijk blijft. De eigenaar – in dit geval Oudendal – verplicht zichzelf om invulling aan die maatschappelijke functie te geven. Het college heeft de plicht daar toezicht op te houden en daarop te handhaven. Alle partijen zijn dus betrokken bij de toekomst van het gebied.

In het verleden hebben we echter gezien dat wanneer er voor erfgoed zoals Kasteel Endegeest geen goede invulling kan worden gevonden, heel Oegstgeest daar uiteindelijk de prijs voor betaalt. We hebben er allemaal belang bij om te voorkomen dat we weer in een situatie komen waarbij het kasteel in verval raakt.
Oudendal kan zelf in ieder geval niet zomaar iets anders dan een maatschappelijke functie in het kasteel uitvoeren. Hiervoor zou hij moeten aantonen dat er geen levensvatbaarheid is voor een dergelijke functie, inclusief een financiële onderbouwing. Dat vereist dus een behoorlijke inspanning van Oudendal. Hij zal die bewijslast, ongeacht wie het besluit neemt, altijd moeten aanleveren. Het is dus niet zo dat afhankelijk van bij wie het uitkomt de afweging op basis van andere informatie of overwegingen zal worden gemaakt, of dat Oudendal ergens ‘makkelijk mee weg’ zou kunnen komen in het ene of andere geval. Uiteindelijk hebben we er als raad altijd een belangrijke stem in. Wat ons betreft zou het echter, gezien de waarde van het monument, wel wenselijk zijn dat de wijzigingsbevoegdheid voor het kasteel bij de raad blijft."

CDA

Wie in Oegstgeest woont, is trots op Endegeest. Op het groene landgoed, op het fraaie kasteel, op de geestelijke gezondheidszorg van topniveau. Niet elk dorp heeft een landgoed van dergelijke allure, laat staan - met Oud-Poelgeest erbij - twee.

Belangrijkste vraag om voor een nieuw bestemmingsplan te kunnen stemmen is dan ook: ‘wordt het gebied er voor ons dorp beter op vergeleken met de situatie waarin we niets doen?’

Dat antwoord leek lange tijd: ja. Het groen en de toegankelijkheid zouden versterkt worden en de Kannerschool zou eindelijk een nieuwe plek krijgen. Het kasteel zou, bijvoorbeeld met horeca, een openbare functie krijgen die de ‘iconische drager van het gebied’ in de toekomst zou onderhouden. Daarover is het CDA zeer te spreken.
Het CDA had ondanks enkele bezwaren één belangrijke voorwaarde om in te kunnen stemmen met het plan: wij willen niet dat er woningen worden gerealiseerd in of bij het kasteel. Dat zou namelijk te zeer de openbaarheid van het Oegstgeester landgoed en kasteel voor het dorp aantasten. Bovendien zouden de opbrengsten voor de ontwikkelaar zijn en niet voor de gemeenschap. Als de ontwikkelaar dat tóch voorstelt, wil het CDA dat de gemeenteraad daarover moet beslissen, gegeven de impact daarvan op het gehele gebied. Ons amendement om dit te regelen werd raadsbreed aangenomen.

Nu blijkt dat de projectontwikkelaar niet akkoord is met het feit dat de gemeenteraad beslist of er bij het kasteel woningen gerealiseerd kunnen worden. Men wil het amendement van de raad als het ware geschrapt zien. Voor het CDA is dat niet acceptabel. Woningen in of bij het kasteel zijn voor het CDA een te grote inbreuk op het landgoed en alleen de democratisch gekozen gemeenteraad zou wat ons betreft daarover moeten kunnen beslissen namens ons dorp wanneer die vraag voorligt.

Lokaal

Op dit moment gaat projectontwikkelaar Johan Oudendal over het al dan niet wonen op Landgoed Endegeest. Het college van B&W maakt dit mogelijk en wringt zich hiervoor in allerlei bochten.

De raad heeft die ruimte expliciet niet gegeven. Dat komt duidelijk naar voren in een door de fracties van CDA, D66, PrO en VVD ingediend en unaniem aangenomen amendement op Gebiedsvisie De Geesten. Daarin staat dat het college van B&W geen ruimte krijgt om via een wijzigingsbevoegdheid de functiewijziging naar wonen mogelijk te maken.

Het college heeft hier geen boodschap aan. Het college stelt er alles voor in het werk om die woonfunctie op Endegeest geregeld te krijgen. Dit college geeft zichzelf gewoon die bevoegdheid in het bestemmingsplan dat het net ter inzage heeft gelegd. Aan de raad heeft dit college geen boodschap.

Laatste ontwikkeling is een raadsvoorstel waarin het college de raad voorstelt om het eigen amendement met terugwerkende kracht ongedaan te maken.

Dit college is door macht verblind. Inwoners en belanghebbenden, maar ook raads- en commissieleden – zelfs die van de coalitiepartijen - worden op grote achterstand gezet. Dit aalglad opererende college laat geen middel onbenut om zijn vuistdikke verborgen agenda te realiseren. Een landgoed wordt verknipt tot een park voor BioScience en wonen. Het moet vooral financieel haalbaar zijn. Kennelijk is er dit college veel aan gelegen om de ontwikkelaar financieel aan zijn gerief te helpen.

VVD

De VVD is uiterst terughoudend bij het toestaan van woningbouw bij en om het Kasteel. We zien dit absoluut als een "last resort", een laatste toevlucht in de onderhandelingen met de eigenaar om tot een aanvaardbare deal te komen. We sluiten een toekomstig "nee" op dit vlak nadrukkelijk niet uit.

Dit is ook de reden waarom we op 28 mei jl. hebben besloten om deze beslissingsbevoegdheid bij de raad te leggen en niet bij het college. Nu de eigenaar Oudendal echter als harde voorwaarde stelt deze beslissingsbevoegdheid in eerste instantie bij het college te willen laten, moeten we in de raad deze eerdere beslissing heroverwegen. Als de raad namelijk het onderhandelingsproces op dit vlak nu bemoeilijkt en hierdoor de eigenaar een reden geeft om "no deal" te zeggen, dan kunnen de negatieve gevolgen hiervan voor het Kasteel en het Landgoed in potentie groot zijn. De recent aangenomen gebiedsvisie, waarin nadrukkelijk het behoud van het Kasteel centraal staat, kan dan waarschijnlijk weer in de prullenbak.

Daar staat tegenover dat er dan mogelijk positievere resultaten te behalen zijn in de vervolgonderhandelingen met de eigenaar of nieuwe eigenaren (als Oudendal haar belangen zou verkopen). We weten echter niet hoe lang dan het proces zou gaan duren en dat heeft consequenties voor de nieuw te bouwen Leo Kannerschool. Deze is nu in het gebied bedacht op de locatie van de Julianaschool, tot tevredenheid van de directie. De VVD wil zo spoedig mogelijk uitsluitsel kunnen bieden over de nieuwbouwlocatie aan de docenten en leerlingen, want de huidige faciliteiten voldoen niet meer.

Op dit moment kunnen we onvoldoende inschatten wat de aantoonbare voordelen zijn om het college de beslissingsbevoegdheid te ontzeggen, maar de VVD zal het onderhandelingsproces met argusogen blijven volgen.

D66

De Gemeenteraad gaat over het bestemmingsplan in Endegeest. In een bestemmingsplan kan het college onder bepaalde omstandigheden de bevoegdheid krijgen om bestemmingen te veranderen. Deze wijzigingsbevoegdheid kan de Gemeenteraad later ook weer intrekken. De keuze om zo’n bevoegdheid in het bestemmingsplan op te nemen heeft echter wel consequenties.

De Raad heeft voor het bestemmingsplan in Endegeest wensen geformuleerd:

• Versterking van het groen
• Aanpassing van de huidige bouwmogelijkheden
• Ontwikkeling van een nieuw gebouw voor de Leo Kannerschool
• Duurzame toekomstige exploitatie van het monumentale kasteel mogelijk maken

Tegelijkertijd is de gemeente niet de eigenaar van de gronden of gebouwen in dit gebied. Dit betekent dat er met de eigenaren overeenstemming moet worden bereikt. Zonder de instemming van de eigenaren kunnen de wensen van de Raad niet gerealiseerd worden:

Kan er geen nieuwbouw voor de Leo Kannerschool komen, kan de groenstructuur niet versterkt worden en zal er op de open velden op de blauwe tramlocatie en in de westflank van het kasteel gebouwd worden zoals het huidige bestemmingsplan toestaat.

De wethouder heeft aangegeven dat hij het einde van zijn onderhandelingsruimte heeft bereikt. Tegenover de wensen van de Raad heeft een van de eigenaren gevraagd om als ‘last resort’ het college te mogen verzoeken de bestemming van zijn panden te kunnen veranderen naar wonen. De wethouder geeft aan dat dit een harde eis van de eigenaar was, waar hij niet omheen kan. Als de raad zijn wensen wil verwezenlijk is deze wijzigingsbevoegdheid, onder voorwaarden, voor het college daarvoor blijkbaar de prijs.

De Raad moet nu bepalen of onze wensen deze prijs waard zijn. De inhoudelijke discussie hierover moet nog door de raad gevoerd worden. Voor D66 is de nu bereikte oplossing voor de Leo Kanner, het groen en de duurzame exploitatie van het kasteel zeer belangrijk. Belangrijker dan het tegenhouden van de ‘last resort’ voor het College om wonen mogelijk te maken, om verval van het kasteel te voorkomen.