Margreet Wesseling schrijft indrukwekkend boek over botanicus Herman Boerhaave

'Die man verdient een boek' dacht de Oegstgeester biologe Margreet Wesseling toen ze voor Freek Lugt een hoofdstuk over het kasteelpark en dus ook over Herman Boerhaave schreef voor zijn boek over kasteel Oud-Poelgeest. Die gedachte bleef hangen, en dus ligt er nu, in zijn 350e geboortejaar, een prachtig, indrukwekkend boek over de botanicus Boerhaave in de boekwinkels.

Door Willemien Timmers

Wesselings nieuwste boek gaat over een onbekende kant van de beroemde Leidse arts Herman Boerhaave: zijn leven als plantkundige. In 1709 werd Boerhaave hoogleraar geneeskunde en kruidkunde, en prefect van de Leidse Hortus Botanicus. Binnen een jaar had hij in een catalogus alle planten van de hortus beschreven voor zijn studenten. Boerhaave woonde in Leiden maar kocht Oud-Poelgeest aan waar hij onder andere een bomentuin (arboretum) stichtte. Onder andere Carolus Linnaeus kwam er op bezoek en noemde het een 'waar paradijs'.

Geen detail heeft Margreet Wesseling in haar boek ongemoeid gelaten; vier jaar lang heeft ze gestudeerd op Boerhaaves tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden in binnen- en buitenland. "Er is al veel geschreven over Boerhaave als arts, maar zijn botanische kant is onderbelicht." En dat terwijl er over deze kant van de in Voorhout geboren academicus veel mooie verhalen zijn te vertellen. Wesseling ploos de zaaiboeken van Boerhaave helemaal uit, en kwam veel moois aan de weet. "Het was echt een bijzondere man. In de boeken heeft hij vijftien jaar lang bijgehouden wat hij zaaide, wanneer hij het zaaide, en van wie hij de zaden kreeg."
In het prettig leesbare boek blijkt dat Boerhaave graag zoveel mogelijk wilde verzamelen. "Hij wilde compleet zijn. Zo had hij hier op Oud-Poelgeest wel veertig soorten eiken en dertig soorten wilgen. Geweldig om zijn zaaiboeken in de Universiteitsbibliotheek in Leiden in mijn handen te hebben gehad. Het idee dat hij ze zelf met een ganzenveer heeft geschreven is zo bijzonder. Het leuke is dat je in zijn zaaiboeken kunt zien hoe vasthoudend en gedreven hij was. Zo noemt hij zichzelf een 'hinderlijke smeker' om mensen zo ver te krijgen dat ze bijzondere zaden en stekken voor hem meenamen van hun reizen."
Als men dan wat opstuurde, beloofde Herman Boerhaave bordjes aan de boom te hangen: 'Uw faam zal groeien samen met mijn bomen' liet hij aan zijn gevers weten.
Boerhaave bleek in zijn liefde voor de natuur een ijzeren volhouder. Zo blijkt uit zijn zaaiboeken bijvoorbeeld dat er van de 763 soorten die hij in april 1724 zaaide, er maar 101 opkwamen. "Dus maar dertien procent kwam op. Toch plantte hij vaak het jaar daarna dezelfde planten nog een keer, in dezelfde volgorde. Wat een plichtsbesef en wat een discipline. Vooral als je beseft dat hij daarnaast ook nog colleges gaf en als arts patiënten zag."

Margreet Wesseling heeft opnieuw genoten van het schrijven van een boek. Eerder schreef zij al een boek over het Bos van Wijckerslooth.
"Ik hoop dat de mens Boerhaave ook voor anderen gaat leven. Ik ben door het uitpluizen van de zaaiboeken en het lezen van zijn brieven met hem gaan meeleven. Ik ben van Boerhaave gaan houden, en ik was het niet van plan! Het was een bijzondere man die heel veel heeft betekend voor de Leidse Hortus."
Over zijn privéleven vertelt Boerhaave weinig. Wat wel blijkt is dat Boerhaave, die weinig reisde, en waarvan werd aangenomen dat hij niet verder was gekomen dan zijn promotiestad Harderwijk, ook een uitstapje heeft gemaakt naar Breda.

23 december is Margreet Wesseling te gast bij de Rijnlandse Boekhandel in Winkelcentrum Lange Voort van 13.30 tot 15.30 uur

"Ik sluit niet uit dat hij tegen al zijn plantjes, uit Europa, maar via vrienden ook uit bijvoorbeeld Noord-Amerika en Oost-Indië, praatte. Hij had in ieder geval een passie voor al het groen." Aan een van zijn botanische vrienden schrijft Boerhaave over een droevig Alpenroosje dat hij 'op een heuveltje had gezet tussen andere Oostenrijkse planten, waar hij opgewekt zijn tijd leek door te brengen'. Hij had erom gejuicht, maar was even bedroefd toen de kleine struik later toch doodging.

Het lijvige boek, dat vol staat met mooie verhalen en anekdotes, is een aanrader voor iedereen die van historie of van tuinieren houdt. "Iedereen die een tuin heeft begrijpt de zorgen van Boerhaave."
Op de vraag of het leuk zou zijn om in de tuin van Oud-Poelgeest meer van Herman Boerhaave te zien, antwoordt Margreet Wesseling bevestigend. "Het zou mooi zijn om hem te eren met een paar van door hem beschreven bomen of geneeskrachtige planten."

Komende zondag, 23 december, is Margreet Wesseling te gast bij de Rijnlandse Boekhandel in Winkelcentrum Lange Voort van 13.30 tot 15.30 uur.

Margreet Wesseling, Boerhaave Botanicus - Zijn tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden
ISBN: 978-90-5997-274-2.
Uitgeverij Primavera Pers